دندانپزشکی دیجیتال با تکنولوژی‌های مختلفی مانند کدکم (CAD/CAM)، پرینتر سه بعدی، واقعیت افزوده (AR)، دندانپزشکی از راه دور و هوش مصنوعی (AI) شناخته می‌شود و در زمینه تشخیص بیماری‌ها، برنامه‌ریزی برای ترمیم و ساخت پروتزها و … کاربرد دارد. دندانپزشکی دیجیتال باعث افزایش کیفیت درمان، افزایش دقت قطعات تولیدی و دریافت نتایج مطلوب در درمان‌های دندانپزشکی شده است.
تاریخچه دندانپزشکی دیجیتال
شروع دندانپزشکی دیجیتال به اوایل دهه 70 میلادی باز می‌گردد که CT Scan ها برای اولین بار معرفی شدند تا عکسبرداری از فک و دندان بیمار با جزئیات بیشتری همراه باشد. استفاده از CT Scan منجر به افزایش دقت در فرآیند تشخیص و درمان شد. در دهه 80 میلادی اولین سیستم‌های کدکم در درمان‌های دندانپزشکی مورد استفاده قرار گرفتند. سیستم کدکم به مجموعه‌ای از نرم‌افزارها و ماشین آلات دقیق برای تولید پروتزهای دندانی اطلاق می‌شد.
در دهه 90 میلادی اولین پرینترهای سه بعدی وارد حوزه دندانپزشکی شدند و از آن موقع به سرعت در حوزه دندانپزشکی توسعه یافتند و بخش زیادی از فرآیند دندانپزشکی دیجیتال را به خود اختصاص دادند.
دندانپزشکی دیجیتال و نمونه‌هایی از تاثیر آن در پیشرفت دندانپزشکی
- اسکنر داخل دهانی به عنوان یکی از اجزای دندانپزشکی دیجیتال با تصویربرداری از بافت نرم دهان می‌تواند تصویر سه بعدی از دهان بیمار در اختیار طراحان قرار دهد تا با طراحی پروتزهای مختلف دندانی فرآیند ترمیم و درمان را بهبود بخشند.
- الاینرهای ارتودنسی اخیرا تبدیل به جایگزین مناسبی برای براکت‌های فلزی شده‌اند. جنس آن‌ها از پلاستیک شفاف بوده و به مرور زمان دندان‌های به هم ریخته را به جایگاه اصلی‌شان هدایت می‌کنند. این الاینرها با پرینترهای سه بعدی تولید می‌شوند.
- استفاده از هوش مصنوعی در پردازش مدل‌های سه بعدی تشکیل شده از دهان بیماران این امکان را به دندانپزشک می‌دهد تا با یادگیری ماشین (ML)، توانایی تشخیص بیماری در ناحیه فک و دهان، مانند سرطان و یا مشکلات دیگر وجود داشته باشد.
- با استفاده از فناوری Digital Smile Design می‌توان تصویری از چهره بیمار همراه با طراحی روکش، قبل از انجام درمان دندانپزشکی در اختیار بیمار قرار داد تا بیمار نتیجه نهایی را قبل از شروع کار مشاهده کند و با آگاهی بیشتری تصمیم بگیرد و یکی از طرح‌های ارائه شده برای طرح لبخند را انتخاب کند. همچنین قبل از قرار دادن روکش نهایی در دهان بیمار گاهی اوقات از روکش‌های موقت استفاده می‌شود تا بیمار قبل از دریافت پروتز نهایی نشست و زیبایی روکش موقت را بررسی نماید تا در صورت نیاز بتوان تغییرات لازم را بر روی روکش نهایی اعمال نمایند.
- آنالیز اکلوزال دیجیتال شامل استفاده از حسگرهای دیجیتال برای تجزیه و تحلیل بایت و اکلوژن بیمار معرفی شده است. این فناوری این قابلیت را ایجاد می‌کند که ناحیه‌های پرفشار با ساییدگی روی دندان‌ها شناسایی شوند و به دندانپزشکان در تشخیص و درمان بیماری‌های مختلف کمک می‌کند. بنابراین عواملی مانند بایت، ساختار فک و سایر ویژگی‌های آناتومیکی بیمار برای ایجاد یک تطابق طبیعی‌تر و مناسب‌تر در نظر گرفته می‌شود.
- امروزه از فناوری پرینت سه بعدی برای ایجاد مدل‌های فیزیکی و طرز قرارگیری فک‌های بیمار نسبت به هم استفاده می‌شود. این مدل‌ها برای برنامه‌ریزی طرح درمان و ساخت پروتزهای دندانی توسط دندانپزشک کاربرد دارند.
دندانپزشکی دیجیتال در آینده چه خدماتی ارائه می‌دهد؟
- دندانپزشکی دیجیتال در آینده امکان ادغام تصاویر دندان، سوابق دندانپزشکی و اطلاعات ژنتیکی بیمار را فراهم می‌کند تا با در اختیار گذاشتن اطلاعات جامع از وضعیت بیمار، بهترین تصمیم از طرف دندانپزشک برای سلامت بیمار به صورت سفارشی و شخصی سازی شده برای هر فرد اتخاذ گردد.
- انتظار می‌رود تکنولوژی پرینتر سه بعدی در آینده پیشرفت قابل توجهی داشته باشد و امکان ساخت ایمپلنت‌های زیست سازگار به طور مستقیم از روی طرح مورد نظر وجود داشته باشد.
- در آینده تعداد بیشتری از درمان‌های دندانپزشکی، از راه دور خواهند بود و بیمار بدون مراجعه به دندانپزشک و از طریق ویدئو کنفرانس و به صورت غیر حضوری درمان خواهد شد.
- با کمک کدکم و پرینترهای سه بعدی در آینده، پروتزهای دندانی شخصی سازی شده با قابلیت هم‌خوانی بسیار بالا با دندان‌های دیگر را شاهد خواهیم بود.
- دستگاه‌های رادیوگرافی دیجیتال با یک حسگر بسیار حساس جایگزین دستگاه‌های قدیمی خواهند شد. این دستگاه‌ها عکس رادیوگرافی با کیفیت‌تری را ارائه می‌دهند در حالیکه اشعه کمتری ساطع می‌کنند. در این صورت می‌توان اطلاعات را در سیستم ذخیره‌سازی کرد و در مراجعات بعدی استفاده کرد.
چالش‌های دندانپزشکی دیجیتال
علاوه بر مزایای دندانپزشکی دیجیتال، نباید از چالش‌های آن غافل شد. راه اندازی یک لابراتوار دندانپزشکی دیجیتال هزینه‌بر بوده و آموزش نیروی متخصص در این حوزه بسیار حائز اهمیت است. همچنین خطاهای موجود در حین اجرای فرآیندهای مختلف دندانپزشکی دیجیتال باید شناسایی شده و رفع گردد تا به مرور زمان به درمان مورد نظر با حداکثر سرعت، کیفیت و دقت لازم دست یافت.
کلام آخر
دندانپزشکان و جراحان در صورتی که بخواهند کیفیت درمان را افزایش داده و تعداد مراجعین بیشتری را درمان نمایند ناگزیر باید از روش‌های دیجیتال نوین بهره ببرند تا بتوانند از مزایای این روش‌ها در جهت ارتقا عملکرد کلینیک خود استفاده نمایند.